Làm sao để lan ra hoa? Trồng lan ai cũng mong cho có hoa để thưởng thức, song nhiều lúc trông dài cổ mà nó cũng chẳng trổ hoa. Vây cần phải làm gì cho chúng ra hoa?
Phải nói rằng việc trổ hoa ở lan thường không có gì khó khăn (có thế người ta mới trồng hàng loạt để cắt cành hoa xuất khẩu) nhưng cũng có lắm giống loài đòi hỏi phải chăm sóc có kỹ thuật để đáp ứng các nhu cầu phức tạp của nó.
Trước hết để cho cây lan có thể ra hoa thì cây lan đó phải đủ tuổi trưởng thành, còn non trẻ qua thì không thể cho hoa. Cây lan con Dendrobium, Oncidium đem trồng thì phải 1, 2 năm sau mới có hoa. Vanda, Cattleya thì phải mất 2 – 7 năm là chuyện thường. Như vậy, thời gian trưởng thành là một yếu tố. Kế đến là cây lan phải mập mạnh thì mới cho hoa tốt tươi, bền đẹp. Cây mới tách chiết cũng phải cỡ 6 tháng đến 1 năm hơn mới ra hoa. Cây cằn cỗi, suy yếu khó cho hoa, nếu có hoa thì cũng kém cả chất lẫn lượng. Sau khi ra hoa, cây lan sẽ suy yếu thêm và có thể đi đến tàn lụi hoặc chết luôn. Để cho cây lan mập mạnh, tăng trưởng tốt thì dùng phân có đạm cao (lan con, lam mới tách chiết, mới thay chậu) hoặc có tỷ lệ NPK quân bình.
Vậy mà nhiều lúc cây đã lớn, đủ tuổi trưởng thành, mập mạnh xum xuê tươi tốt mà vẫn không có hoa. Đó là vấn đề làm đau khổ cho nhiều chơi lan kiểng.
Sự ra hoa lan có liên quan mật thiết đến ánh sáng, nhiệt độ, ẩm độ và ngay cả phân bón nữa.
Nếu cây to mập xum xuê có màu lá quá xanh tươi thì có thể là phân bón quá nhiều đạm hoặc vườn lan quá mát, thiếu nắng. Cây xanh tươi mà những đọt non, chồi mới có vẻ ẻo lả, không vững chắc thì có thể vừa dư đạm vừa thiếu sáng. Trong trường hợp này thì cây không thể cho hoa được, nhất là đối với Cattleya, Vanda. Hãy đi chuyển cây dần dần ra nơi nhiều nắng hơn (đừng mang cây ra nơi nhiều nắng một cách đột ngột, cây lan sẽ cháy lá, hư cây ngay!), bớt phân đạm, tăng phân có nhiều nguyên tố P và K lên.
Dĩ nhiên không ngày hôm sau hay tháng sau nó sẽ có hoa mà ít ra cũng 2-3 tháng, thậm chí 5-6 tháng sau, chúng ta mới thấy được thành quả của mình.
Nếu đã tăng sáng, tăng PK mà cây lan vẫn không ra hoa thì có thể đó là giống lan không phù hợp với vùng của bạn. Chúng có nguồn gốc của vùng ôn đới, hàn đới. Bạn thử đưa lên vùng cao, lạnh hơn như Đà Lạt xem sao. Về phương diện nhiệt độ chi phối sự ra hoa của cây lan chúng tôi đã nói đến ở bài viết Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển cây lan . Người ta đã chia lan ra thành 3 nhóm, tuỳ vào yêu cầu nhiệt độ: nhóm ưa lạnh, ưa nóng và trung gian. Vì vậy có nhiều bạn mang những giò lan ở Đà Lạt về thành phố Hồ Chí Minh thì nó không ra hoa mà cứ tàn lụi dần như một số loài (Den. crumenatum) Hàm Long (Coelogyne spp) … hoặc tươi tốt mà không có hoa như Huyết Nhung (Renanthera coccinea, imschootiana), Cẩm Báo (Hygrochilus parishii), Mỹ Dung Dạ Hương (Vanda denisoniana), Vày Cá (Dendrobium lindley), …. hoặc có hoa mà phải hạ đột ngột nhiệt độ xuống khoảng 5-6 độc C trong vài giây thì sau khoảng 9 ngày tất cả các cây lan Bạch Câu mới nở hoa đồng loạt. Phaphiopedilum insigne và Dendrobium nobile chỉ tiếp tục tăng trưởng mà không ra hoa, nhưng chúng lại ra hoa khi nhiệt độ hạ xuống 13 độ C hay thấp hơn.
Nhiều loài lan chỉ ra hoa vào mùa mưa sau khi đã trải qua thời kỳ khô hạn vào mùa nắng trước đó như đa số các địa lan: Habenaria, Eulophia … và của các phong lan ra hoa theo mùa như Aerides, nhiều loài phải rụng lá mới ra hoa như Giả hạc (Dendrobium anosmum), Long tu (Dendrobium primulinum), Ý Thảo (Dendrobium gratiosissimum). Đối với chúng phải có thời kỳ ngừng nghỉ, giảm hoặc ngừng hẳn không tưới tắm gì cả thì chúng mới cho hoa vào đầu mùa mưa. Nếu cứ tưới tắm quanh năm thì chúng dù có tươi tốt vẫn không ra hoa. Đối với nhóm này ta có thể điều chỉnh cho nó một sự khô hạn nhân tạo 1-2 tháng trước khi tưới nước trở lại, chúng sẽ có hoa trái vụ.
Việc ra hoa của nhiều giống loài đôi khi không phải chỉ bị chi phối bởi một yếu tố mà là sự tổng hợp của nhiều yếu tố như ở Cymbidium, một sự giảm hạ nhiệt độ đi kèm với lượng ánh sáng nhiều thì chúng mới ra hoa (ra hoa vào thời kỳ ngày dài). Ở Vảy cá (Dendrobium linleyi) phải có một sự khô hạn kèm theo sự giảm nhiệt độ (khoảng 10 độ C về ban đêm) để chúgn ra hoa …
Việc ra hoa của cây lan tuỳ thuộc nhiều yếu tố như đã nêu ở trên, trong đó có ba yếu tố: ánh sáng, phân bón và sự khô hạn, chúng ta có thể điều chỉnh được một cách dễ dàng, còn yếu tố nhiệt độ, quang kỳ, chúng ta khó khăn để xử lý hơn. Chính vì sự phức tạp ấy mà người trồng lan phải luôn tìm tòi, áp dụng các kiến thức khoa học và kinh nghiệm của người đi trước sao cho việc nuôi trồng đạt kết quả ưng ý.